Kreće se lađa francuska Ivan RadovanovićSo cheap

Kreće se lađa francuska je priča o francuskoj lađi i srpskoj deci, koji su se sastali i rastali na ostrvu Vido. Virtuozno povezane dve priče – jedna koja započinje u Nantu i druga koja svoj početak ima u Rudincu, malom srpskom selu – povezuje francuskog mornara Le Tankufa i srpskog regruta – preciznije: dete – Aleksu. Priča koju su videli i ispričali i Branislav Nušić („1915”) i Rastko Petrović („Dan šesti”), priča o stradanju srpske dece na putu ka moru, i na moru, s tim što se u njoj postavlja jedno krucijalno pitanje: „Ko je kriv?” A kako to biva u istoriji, niko nije bio kriv. Kao i kod Nušića, tu je saosećanje, potraga za pravdom – kao i kod Petrovića, tu je i goli nagon, neuvijena ogoljenost. „Francuska lađa” nije samo istorijski roman, već i roman o istoriji – i sama istorija. Dokumenta, depeše, izveštaji – Radovanović i u najsuvljem materijalu pronalazi tragediju, objašnjenje istorije – možda i odgovor na pitanje: „Ko je kriv?” Autor se ne ograničava samo na istorijske fakte, već se usredsređuje na duše – dečje duše, duše oficira, mornara, čak i na „dušu” rata – svakog rata. San o herojstvu mornara Le Tankufa pretvorio se u realnost mučeništva. U ratu nema romantike – rat smrdi – spoznaja je mornara koji je postao grobar. Pak spoznaja srpskih regruta – opet, bolje reći: dece – jeste smrt, mučenička, ili animalna. I sve je to izašlo iz jedne kutije bombona koja je plovila francuskom lađom kroz istoriju i stradanje. Francuska lađa je spojnica dva udaljena univerzuma – Nanta i Rudinca – nantske i rudinske duše, ali i istorijsko vezivno tkivo – od Francuske revolucije, preko Velikog rata, do dana današnjeg. Simbol. „Fracuska lađa” je i istorija razmišljanja – Le Tankufova, naročito, njegova – ljudska – spoznaja, i razmišljanje o istoriji – Radovanovićevo – koje je iskreno i neusiljeno, pronicljivo.